آزمایشگاه GIS&GIT

مشارکت علوم مکانی در پایداری شهری

نویسنده: آقای جان تریندر (John Trinder)

در دهه اخیر معلوم شد که عملکرد بشر بهبود یافته و انرژی تغییر کرده است و مبادلات زیادی میان جو، اقیانوس و جانداران اتفاق افتاده است و تغییرات اعمال شده بر روی سیاره زمین، می تواند فراتر از بهبود سیستم های طبیعی، آنها را جذب نماید. پیامد این تغییرات می تواند منجر به حذف یا کاهش جدی سرویس های اکوسیستمی شود که ما به آن تکیه کردیم؛ در نتیجه، این امر بر کیفیت و امنیت و آسایش ما تأثیر می گذارد.

رشد شهرها محیط شهری را از جنبه های مختلف تحت فشارگذاشته است. بر اساس سازمان سلامت جهانی، 54% از جمعیت جهان در سال 2014 در شهرها زندگی می کردند و سالانه این درصد با نرخ بیش از 5/1 درصد در حال رشد بوده است. برخی از دانشمندان معتقدند که پایان قرن بیستم نقطه عطفی در تاریخ تمدن بشر بود و آن مرحله جدی، مستلزم بهبود پایداری کره زمین است. کار قابل توجهی در خصوص ارزیابی پایداری با استفاده از شاخصها برای طیفی از محیط ها  طی بیست سال گذشته انجام شده، لیکن مطالعات بسیار اندکی برای محیط های شهری صورت گرفته است.

پایداری شهری زمانیکه از یک چشم انداز برنامه ریزی شده به آن نگاه می شود، باید چارچوب شهری پایدار را با فشردگی خود، کاربرد ترکیبی، تراکم، حمل و نقل پایدار، تنوع و ایجاد مجدد فضاهای سبز تعریف نماید. بنابراین فشرده سازی یکی از ایده های طراحی جهت ایجاد شهر پایدار است. هرچه شهرها فشرده تر باشند، مسافرت به آن کمتر و در نتیجه مصرف انرژی به حداقل خواهد رسید.

از آنجائیکه پایداری کلی سیاره زمین وابسته به کارهایی است که در مناطق شهری انجام می شود و بیش از نیمی از زندگی بشر را شامل می شود، مدیران و ساکنین در مناطق شهری می بایست در خصوص لزوم پایداری محیط شان وظیفه شناس تر شوند. مضافاً اینکه، مناطق شهری بدون توجه به مناطق دورافتاده با پیشرفت کم، پایدار نخواهند شد، زیرا ساکنین شهر به منابع اینگونه مناطق و گاهی به طور گسترده تر و از لحاظ جهانی از طریق واردات و صادرات وابسته هستند. ارزیابی پایداری به واسطه شاخص‌ها می بایست یک وظیفه چند رشته ای باشد که دانشمندان را با طیفی از مهارتها مواجه می کند، از جمله متخصصین سنجش از راه دور و فن آوری های GIS که قادرند اطلاعات مکانی مربوط را تفسیر و استخراج کنند و آن اطلاعات را برای استفاده ی سایر متخصصین ارائه نمایند.

نمونه های بسیاری در ادبیات استفاده از فن آوری های سنجش از راه دور جهت تعیین شاخص های پایداری خصوصاً در حوزه کشاورزی و جنگلداری وجود دارد. با این حال نمونه های اندکی از کاربردها برای ارزیابی پایداری شهری و به ویژه تصمیم گیری در مورد شاخص های پایداری برای مناطق شهری وجود داشته است. این امر، با توجه به افزایش جمعیت از اهمیت بیشتری برخوردار گشته است. مادامیکه تا کمی بیش از دهه گذشته، دسترسی به داده های سنجش از راه دور به رزولوشن متوسط محدود شده بود، داده‌های موجود سنجش از راه دور کنونی، باید بتوانند جزئیات بیشتری از محیط های شهری را نظارت کنند.

پیشنهاد می شود که سهم فن آوری های سنجش از راه دور برای تصمیم گیری در خصوص تعیین شاخص ها برای پایداری شهری؛ شامل تصمیم گیری درباره ایجاد تعادل بین ساختارهای بشری در مقابل عوارض و فضاهای طبیعی(آمایش سرزمین)، انجام مطالعات و تحلیل های آماری درباره تبدیل فضاهای سبز به ساختارهای بشری، ارزیابی فشردگی و سیستم های کارآمد و سالم حمل محیطی جهت سلامت و امنیت مناسب شهروندان پیاده و سواره ، ارزیابی نرخ مصرف منابع طبیعی از مناطق اطراف شهر و تأثیر آن بر محیط، تعیین تأثیر شهرنشینی بر گونه های زیستی و تعیین حد خلاصی از نشر و اتلاف، خصوصاً از آبراه ها و اتمسفر(جو)، باشد. اکثر این وظایف توسط فن آوری های سنجش از راه دور قابل ارزیابی است. مادامیکه بعضی جنبه های این اندازه ها در حال بررسی است، پیش از به کارگیری داده های مکانی همچنان به اقدامی شایان توجه نیاز است که بتوان کاربرد مناسب شاخص ها را برای ارزیابی پیشرفت پایداری شهری تشریح نمود.